Ετυμολογία
μετάνοια < αρχαία ελληνική από το ρήμα μετανοώ (μετά + νοέω-ῶ / μετά + νοῦς)
Ουσιαστικό
μετάνοια θηλυκό
1. Στα αρχαία καταλαβαίνω κάτι εκ τών υστέρων ή όταν είναι πια αργά.
2. Αλλάζω νου, αλλάζω κρίση, βάζω μυαλό.
3. Στην εκκλησία επίσης σημαίνει το γονάτισμα και υπόκλιση για εκδήσωση είτε λατρείας, είτε μεταμέλειας.
Περί μετανοιών
– Γέροντα πονάει το σώμα σας;
– Όχι, γιατί κάνω …πνευματική γυμναστική.
– Δηλαδή, Γέροντα;
– Μετάνοιες ευλογημένη! Βλέπεις οι κοσμικοί έχουν τη σουηδική γυμναστική και οι μοναχοί τις μετάνοιες. Οι κοσμικοί με τη γυμναστική κάνουν σώμα υγιεινό και οι μοναχοί με τις μετάνοιες κάνουν ψυχή και σώμα υγιέστατα. Οι καημένοι οι κοσμικοί δεν ξέρουν πόσο βοηθούν οι μετάνοιες, όχι μόνο στην υγεία της ψυχής, αλλά και στην υγεία του σώματος. Κάνουν καλό στα αρθριτικά, διώχνουν τη μαλθακότητα, διώχνουν και τις αφύσικες κοιλιές, σκορπούν γαλήνη και δίνουν μια λεβεντιά. Παράλληλα όμως δίνουν στον άνθρωπο τη δυνατότητα να ανέβει τα πνευματικά υψώματα των αρετών, όπως θα ανεβαίνει και τα υψώματα των βουνών με πολλή άνεση, χωρίς να λαχανιάζει.
Οι μετάνοιες είναι απαραίτητες και για το νέο και για τον ηλικιωμένο και γι’ αυτόν που έχει σαρκικό πόλεμο και για τον απαλλαγμένο από τέτοιον πόλεμο.
Όποιος έχει δυνατή κράση, πρέπει να κάνει περισσότερες μετάνοιες από ένα φιλάσθενο, όπως και μια δυνατή μηχανή δουλεύει περισσότερο. Ιδιαίτερα τους νέους οι μετάνοιες τους βοηθούν να υποτάξουν τη σάρκα. Γι’ αυτό πάντοτε στους νέους λέω: «Να κάνετε όσο περισσότερες μετάνοιες μπορείτε και για τον εαυτό σας και γι’ αυτούς που είναι άρρωστοι, ή ηλικιωμένοι και δε μπορούν να κάνουν μετάνοιες.»
Οι μετάνοιες είναι προσευχή, αλλά συγχρόνως είναι και άσκηση και βοηθούν περισσότερο από όλες τις άλλες πνευματικές ασκήσεις. Εκτός από το ξεκίνημα της πνευματικής μας μηχανής για την προσευχή φέρνουν και πολλά άλλα καλά. Το πρώτο από όλα είναι ότι προσκυνούμε ταπεινά το Θεό και Του ζητούμε το έλεός Του. Το δεύτερο καλό είναι ότι με τις μετάνοιες ταπεινώνεται η άγρια σάρκα και έρχεται η ηρεμία και η απάθεια της σαρκός. Και το τρίτο, μας δίνουν και την υγεία τη σωματική και έρχεται διπλή υγεία στον άνθρωπο.