Σὲ εὐλογοῦμεν, ὕψιστε Θεὲ καὶ Κύριε τοῦ ἐλέους, τὸν ποιοῦντα ἀεὶ μεθ’ ἡμῶν μεγάλα τε καὶ ἀνεξιχνίαστα, ἔνδοξά τε καὶ ἐξαίσια, ὧν οὐκ ἔστιν ἀριθμός· τὸν παράσχοντα ἡμῖν τὸν ὕπνον εἰς ἀνάπαυσιν τῆς ἀσθενείας ἡμῶν, καὶ ἄνεσιν τῶν κόπων τῆς πολυμόχθου σαρκός. Εὐχαριστοῦμέν σοι, ὅτι οὐ συναπώλεσας ἡμᾶς ταῖς ἀνομίαις ἡμῶν, ἀλλ’ ἐφιλανθρωπεύσω συνήθως, καὶ πρὸς ἀπόγνωσιν κειμένους ἡμᾶς, ἤγειρας, εἰς τὸ δοξολογῆσαι τὸ κράτος σου. Διὸ δυσωποῦμεν τὴν ἀνείκαστόν σου ἀγαθότητα, φώτισον ἡμῶν τοὺς τῆς διανοίας ὀφθαλμούς, καὶ τὸν νοῦν ἡμῶν ἐκ τοῦ βαρέος ὕπνου τῆς ῥαθυμίας ἀνάστησον. Ἄνοιξον ἡμῶν τὸ στόμα καὶ πλήρωσον αὐτὸ τῆς σῆς αἰνέσεως, ὅπως ἂν δυνηθῶμεν ἀπερισπάστως ᾄδειν τε καὶ ψάλλειν, καὶ ἐξομολογεῖσθαί σοι τῷ ἐν πᾶσι καὶ ὑπὸ πάντων δοξαζομένῳ Θεῷ, τῷ Ἀνάρχῳ Πατρί, σὺν τῷ Μονογενεῖ Σου Υἱῷ καὶ τῷ Παναγίῳ καὶ Ἀγαθῷ καὶ Ζωοποιῷ σου Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεῖ, καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.
Λεξιλόγιο:
ανεξιχνίαστα: που κανείς δεν μπορεί να εξιχνιάσει, δηλαδή να ακολουθήσει τα ίχνη και να ανακαλύψει την αλήθεια
πολύμοχθος: 1. αυτός που απαιτεί πολύ μόχθο για να γίνει, ή 2. που υποβάλλεται σε πολλούς κόπους και ταλαιπωρίες
ανείκαστος: (συνώνυμο του ανεξιχνίαστος) που δεν μπορούμε να τον φανταστούμε, να τον προσεγγίσουμε
απόγνωσις: η τελεία απελπισία
κείμενος: αυτός που είναι ξαπλωμένοςμ αυτός που κείται (όπως κι ο νεκρός)
ραθυμία: η αδιαφορία, η αμέλεια
εξομολογώ: λέω κάτι απέξω μου, δεν το κρατώ μέσα μου (είτε προς δοξολογία, είτε εξαγόρευση αμαρτίας)
Απόδοση:
Εσένα ευλογούμε, ύψιστε Θεέ και Κύριε του ελέους, εσένα που κάνεις σ’ εμάς πάντοτε μεγάλα και ανεξιχνίαστα έργα, ένδοξα και εξαίσια, τα οποία δεν μπορούμε καν να τα αριθμήσουμε και τα οποία δεν τελειώνουν ποτέ· (Ευλογούμε εσένα,) που μας έδωσες τον ύπνο ως ανάπαυση της ασθένειάς μας, δηλαδή της αδυναμίας μας ως χωμάτινοι άνθρωποι, και για να ξεκουραζόμαστε από τους κόπους που μας παρέχει η σάρκα (τις ασθένειες, την κόπωση, τα άλλα προβλήματα). Δίνουμε ευχαριστίες σε εσένα, διότι δεν μας έστειλες στην απώλεια εξαιτίας των αμαρτιών μας, αλλά έδειξες φιλανθρωπία όπως συνήθως και αντί να μας αφήσεις ξαπλωμένους και αβοήθητους στην απόγνωση, μάς σήκωσες ώστε να δοξολογήσουμε την δύναμή σου. Γι’ αυτό, λοιπόν, παρακαλούμε ικετευτικά την αδιανότητη για εμάς αγαθότητά σου, να φωτίσει τους οφθαλμούς της διανοίας μας (τους πνευματικούς οφθαλμούς) και να αναστήσει τον νουν μας από τον βαρύ ύπνο της ραθυμίας, του να μη θέλουμε να εργαστούμε τα καλά. Άνοιξε το στόμα μας και να γέμισέ το με λατρευτικούς ύμνους, ώστε να μπορέσουμε χωρίς καμία παρεμβολή να ψάλλουμε και να υμνήσουμε, και να ακουστούμε να ομολογούμε Εσένα, τον Θεό που δοξάζεται από όλους (ανθρώπους και αγγέλους) και από όλα τα κτίσματά σου, τον Άναρχο Πατέρα, μαζί με τον Μονογενή Υιό σου και το Πανάγιο και Αγαθό και Ζωοποιοό σου Πνεύμα, τώρα και πάντα, και στους αιώνες των αιώνων. Αμήν.
ΤΟ ΗΞΕΡΕΣ; Σ’ αυτήν την προσευχή ο Μέγας Βασίλειος μας τονίζει δύο πολύ σημαντικά στοιχεία που πρέπει να θυμόμαστε όταν ξυπνάμε, διότι αυτά δείχνουν τις ευεργεσίες του Θεού προς εμάς:
α) Ο Θεός μάς παρέχει τον ύπνο ως ανάπαυση του παθητού αυτού σώματος που έχουμε μετά την εκδίωξή μας από τον Παράδεισο, όπου ήμασταν άφθαρτοι κατά χάρη και δεν κουραζόμασταν, δεν πεινούσαμε, δεν διψούσαμε. Είναι ανάπαυση διότι δεν ενεργούμε, μας αναγκάζει ο Θεός να παραδώσουμε την εξουσία μας επί του σώματός μας και αναλαμβάνει Εκείνος να το συντηρεί και να το τρέφει, και να το φροντίζει, με όσα έχει δημιουργήσει εντός αυτού και όσα Εκείνος ενεργεί μυστικά και απορρήτως, και ανεξιχνίαστα.
β) Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι ο ύπνος είναι ένας μικρός θάνατος όπως λένε οι Πατέρες της Εκκλησίας και δεν γνωρίζουμε αν θα ξυπνήσουμε ξανά. Όταν πέφτουμε για ύπνο, φτάνουμε στην απόγνωση, στο τέλος της γνώσεως – δεν ξέρουμε τι θα γίνει μετά, αν θα ξυπνήσουμε ή θα νεκρώσει το σώμα και η ψυχή θα αναχωρήσει. Γι’ αυτό, λοιπόν, ο ύπνος είναι μια μεγάλη ευεργεσία του Θεού ώστε να μας υπενθυμίζει πως δεν εξουσιάζουμε τα πάντα, δεν έχουμε τον απόλυτο έλεγχο αλλά πρέπει να αγωνιζόμαστε να φανούμε αντάξιοι ώστε να κερδίσουμε τη βασιλεία των Ουρανών, που είναι η πραγματική χαρά και εκεί δεν θα υπάρχει θάνατος, ούτε ύπνος.