Ο Άγιος Ιωάννης γεννήθηκε το 676 μ.Χ. στη Δαμασκό της Συρίας, γι’ αυτό και του δόθηκε το όνομα Δαμασκηνός. Οι ευσεβείς γονείς του ζούσαν ανάμεσα στους Μωαμεθανούς, που ήταν η πλειοψηφία εκείνο το διάστημα στη Συρία. Αυτό όμως δεν τους φόβιζε και ζούσαν πνευματική χριστιανική ζωή. Ο πατέρας του Σέργιος ήταν πρωτοσύμβουλος (υψηλή διοικητική θέση) του Χαλίφη. Ήταν πλούσιος και τα περισσότερα από τα χρήματά του τα αφιέρωνε για την απελευθέρωση αιχμαλώτων Χριστιανών. Όσο έβλεπε ότι οι Χριστιανοί δούλοι ταλαιπωρούνταν από τους Μωαμεθανούς, στενοχωριόταν και με τα χρήματα εξαγόραζε την ελευθερία των Χριστιανών και τους άφηνε ελεύθερους να συνεχίσουν την ζωή τους. Συγκεκριμένα, ο Στέργιος απελευθέρωσε και κάποιον ηλικιωμένο μοναχό με το όνομα Κοσμάς, ο οποίος ανέλαβε τη μόρφωση του γιου του, Ιωάννη, και του θετού γιου του, Κοσμά.
Έτσι, ο Ιωάννης έλαβε πλούσια μόρφωση και βαθιά πίστη. Όταν κοιμήθηκε ο Σέργιος, ο Χαλίφης βλέποντας την μεγάλη σοφία του Ιωάννη, του εμπιστεύθηκε τη θέση που είχε ο πατέρας του. Η βαθύτερη όμως επιθυμία του Ιωάννη ήταν να φύγει από τον κόσμο και να σώσει τη ψυχή του.
Εκείνη την εποχή αυτοκράτορας του Βυζαντίου ήταν ο Λέων ο Γ’ ο Ίσαυρος. Ο Λέοντας ήταν εικονομάχος και έκαιγε τις εικόνες της Εκκλησίας και καταδίωκε όσους τις προσκυνούσαν. Όταν ο Ιωάννης έμαθε τις πράξεις του αυτοκράτορα, άρχισε να συγγράφει επιστολές και να τις στέλνει στην επικράτεια του Βυζαντίου, υπερασπίζοντας τις ιερές εικόνες και λέγοντας πως όποιος τις ατιμάζει είναι αιρετικός. Ο Λέοντας όταν το έμαθε, έγινε έξαλλος. Με δόλο σκέφτηκε ένα τρόπο για να συκοφαντήσει τον Άγιο στον Χαλίφη. Συγκεκριμένα, φρόντισε να φτάσει στα χέρια του Χαλίφη μια επιστολή, την οποία υποτίθεται ότι την έγραψε ο Ιωάννης και με την οποία έλεγε στον αυτοκράτορα του Βυζαντίου να επιτεθεί στον Χαλίφη.
Ο Χαλίφης τότε διέταξε να κοπεί το δεξί χέρι του Ιωάννη και το κρέμασε στην αγορά, για να το βλέπει ο κόσμος. Βέβαια, ο Ιωάννης πήγε και παρακάλεσε τον Χαλίφη να του δώσει το κομμένο χέρι και όταν το πήρε, πήγε και γονάτισε κάτω από την εικόνα της Παναγίας και με δάκρυα την παρακάλεσε να του γιατρέψει η Θεοτόκος το χέρι, με την υπόσχεση ότι θα γράψει ύμνους για τον Υιό Της και για την ίδια. Την επόμενη ημέρα, όταν ξύπνησε, το χέρι του είχε κολλήσει με θαυματουργικό τρόπο στον καρπό και ομολόγησε σε όλους το θαύμα που του έγινε! Έπειτα, αφιέρωσε πάνω στην εικόνα της Παναγίας μια ασημένια παλάμη ως ανάμνηση του μεγάλου θαύματος και για αυτόν τον λόγο η εικόνα από τότε ονομάστηκε Παναγία η Τριχερούσα. Η θαυματουργή αυτή εικόνα βρίσκεται σήμερα στην Ιερά Μονή Χιλανδαρίου στο Άγιο Όρος.
Μετά από το θαύμα της Παναγίας, ο Ιωάννης εγκατέλειψε τη θέση που είχε κοντά στον χαλίφη και αναζήτησε κάποιο μοναστήρι, για να αφιερωθεί στον Θεό. Τότε πήγε στην Μονή του Αγίου Σάββα της Παλαιστίνης και έγινε μοναχός.
Ως μοναχός έκανε πολλή υπακοή και καλλιέργησε τις αρετές της ψυχής. Εκεί, ο Γέροντάς του, του είχε βάλει έναν σκληρό κανόνα: Του είπε να μην στείλει επιστολή σε κανέναν, να μην γράφει και να μην ψέλνει ύμνους ούτε να συζητά για φιλοσοφίες, παρά μόνο να σιωπά και να προσεύχεται. Ο Ιωάννης δέχθηκε χωρίς να γογγύζει τον κανόνα του και συνέχιζε ταπεινά να ζει στο Μοναστήρι.
Μια φορά, την ώρα που κοιμόταν ο Γέροντάς του, παρουσιάστηκε στο όνειρό του η Παναγία και του είπε:
– Γιατί έκλεισες αυτή τη θαυμαστή βρύση από την οποία εξέρχεται νερό για την ανάπαυση των ψυχών; Άφησέ την να ποτίσει όλη την οικουμένη. Οι μελωδίες του Ιωάννη πρόκειται να ξεπεράσουν την προφητική κιθάρα του Δαβίδ. Αυτός με τους λόγους του θα ορθοτομήσει το δόγμα της Πίστης. Για αυτό σταμάτα να αποτρέπεις τον Ιωάννη να γράφει και συμβούλεψέ τον να αξιοποιήσει το χάρισμα, που του έδωσε ο Θεός.
Το πρωί ο Γέροντας ξύπνησε τρομαγμένος και αμέσως έτρεξε προς το κελί του Ιωάννη. Έβαλε μετάνοια στον Ιωάννη, του εξήγησε το όραμα της Παναγίας και του ζήτησε να τον συγχωρέσει για τον κανόνα που του είχε βάλει. Ο Γέροντας πλέον προέτρεψε τον Ιωάννη να κηρύξει όσα του είπε η Παναγία για αυτόν.
Από τότε ο Ιωάννης άρχισε να γράφει και να ψάλλει τις Θείες μελωδίες που ακούγονται μέχρι και σήμερα στις εκκλησίες. Πέρα από τα τροπάρια και τα μουσικά ιδιόμελα, έγραψε πανηγυρικούς λόγους για τις Δεσποτικές εορτές και εγκώμια για την Παναγία και τους Αγίους. Όμως, δεν έμεινε μόνο εκεί. Αγωνίστηκε εναντίον των αιρετικών γράφοντας πολλά κείμενα και υπερασπίσθηκε με θάρρος το δόγμα της Ορθόδοξης πίστης. Ήξερε πολύ καλά τη θρησκεία του Ισλάμ και χαρακτήρισε τον Μωαμεθανισμό ψεύτικη πίστη και πως όσα διδάσκουν οι Μωαμεθανοί είναι «άξια γέλωτος». Με τους θεόπνευστους λόγους του εξήγησε την πλάνη του Μωαμεθανισμού και προέτρεπε τους Μωαμεθανούς να γνωρίσουν τη μία και μοναδική Πίστη, του Κυρίου μας Ιησού Χριστού.
Με τα λόγια του επίσης πολέμησε την αίρεση των εικονομάχων, υποστηρίζοντας με ανδρεία την αξία και σημασία των εικόνων. Ο Πατριάρχης βλέποντας την σοφία του Ιωάννη, τον χειροτόνησε ιερέα και έτσι, πλέον, συνέχισε τον αγώνα του κατά των αιρετικών.
Μετά από πολλά χρόνια κόπων και ομολογιών, ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός σε ηλικία 104 ετών παρέδωσε ειρηνικά την ψυχή του στον Κύριο.
Η Εκκλησία μας τιμά τη μνήμη του στις 4 Δεκεμβρίου.
