Ο Απόστολος και Ευαγγελιστής Λουκάς είναι ο συγγραφέας του τρίτου κατά σειρά Ευαγγελίου της Καινής Διαθήκης αλλά και του βιβλίου των Πράξεων των Αποστόλων. Καταγόταν από την Αντιόχεια της Συρίας και ήταν ελληνικής καταγωγής, δηλαδή οι πρόγονοί του ήταν Έλληνες που είχαν εγκατασταθεί εδώ και χρόνια στην Αντιόχεια. Το όνομά του προερχόταν από το ρωμαϊκό Λουκιανός που για λόγους συντομίας έγινε Λουκάς.
Δεν ήταν από τα παιδικά του χρόνια χριστιανός αλλά επηρεασμένος από τους γονείς του πίστευε στην ειδωλολατρική θρησκεία των αρχαίων Ελλήνων. Ήταν επιμελής, έξυπνος και αγαπούσε ιδιαίτερα τα γράμματα. Πέρα από την ελληνική γλώσσα έμαθε και άλλες δύο, τα εβραϊκά και τα συριακά. Όταν μεγάλωσε θέλησε να εμπλουτίσει τις γνώσεις του και σπούδασε την ιατρική επιστήμη στην Ταρσό της Κιλικίας που ήταν κέντρο Ελληνικών σπουδών εκείνη την εποχή. Κατόπιν πήγε στην Αλεξάνδρεια για να συνεχίσει τις σπουδές του και να αυξήσει τις γνώσεις του. Εκεί έγινε γιατρός και απέκτησε τη φήμη σπουδαίου θεραπευτή για τις παθήσεις των ματιών. Δεν έμεινε όμως στην Αλεξάνδρεια αλλά με την ιδιότητα του γιατρού ήρθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Θήβα της Βοιωτίας όπου ασκούσε το επάγγελμά του και γιάτρευε τους συνανθρώπους του.
Εκτός όμως από τις επιστήμες, ο Λουκάς είχε και κλίση στην ζωγραφική. Το χάρισμα αυτό το αξιοποίησε αργότερα και αξιώθηκε να γίνει ο πρώτος αγιογράφος της Μητέρας του Χριστού, της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Η γνωριμία του Αποστόλου Λουκά με το χριστιανισμό έγινε όταν συνάντησε τον Απόστολο Παύλο. Το κήρυγμα του Παύλου σαγήνεψε την καρδιά του και αποφάσισε να συνεχίσει τη ζωή του σύμφωνα με το λόγο του Κυρίου. Για αυτό γρήγορα εγκατέλειψε τις συνήθειες της κοσμικής ζωής και αφοσιώθηκε στη διάδοση του Ευαγγελίου συνοδεύοντας τον Παύλο στις αποστολικές του περιοδείες. Με τον Παύλο στο πλευρό του ο Λουκάς αξιώνεται να κηρύξει το λόγο του Κυρίου στους εθνικούς, δηλαδή στους ειδωλολάτρες, και να γίνει παράδειγμα σωστού χριστιανού. Βέβαια εκτός από απλός συνοδός του Παύλου, ο Λουκάς είναι και ο προσωπικός του γιατρός, διότι ο Παύλος υπήρξε εκ φύσεως φιλάσθενος. Ακολούθησε τον Παύλο σε πολλά μέρη. Ταξίδεψε στη Θράκη, στη Μακεδονία, στη Θεσσαλία, στην Αχαΐα, στην Πελοπόννησο, στην Ασία, στην Λυκία, στην Κύπρο, στη Συρία και σε όλη την Ιουδαία. Πέρασε πλήθος δοκιμασιών και διώχτηκε από τους Ρωμαίους για το όνομα του Χριστού. Κατόπιν αιχμαλωτίστηκε και δέσμιος μαζί με τον Παύλο οδηγήθηκε στη Ρώμη.
Μετά το μαρτυρικό θάνατο του Παύλου, συλλέγει στοιχεία και γράφει το τρίτο κατά σειρά Ευαγγέλιο της Καινής Διαθήκης. Με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος παραθέτει με χρονολογική ακρίβεια τα γεγονότα και συμπληρώνει με πολύτιμες πληροφορίες τα δύο προηγούμενα Ευαγγελία. Μόνο το Ευαγγέλιο του Λουκά αναφέρει για τη γέννηση του Τιμίου Προδρόμου και τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και διηγείται με μοναδικό τρόπο την γέννηση του Χριστού.
Ο Ευαγγελιστής Λουκάς ονομάζεται και Ευαγγελιστής της Παναγίας γιατί περισσότερο από τους άλλους Ευαγγελιστές περιγράφει με λεπτομέρειες και παρέχει πληροφορίες για τη μητέρα του Χριστού. Μετά την ολοκλήρωση του Ευαγγελίου, ο Λουκάς επιθυμεί να πληροφορήσει το χριστιανικό κόσμο για τη ζωή των Αποστολών και την διάδοση του Ευαγγελίου. Έτσι γράφει τις Πράξεις των Αποστόλων στις οποίες παραθέτει στοιχεία για τη μετά Χριστό εποχή. Στις Πράξεις αναφέρει και την Ανάληψη του Κυρίου, την Πεντηκοστή, ομιλεί για το λιθοβολισμό του πρωτοδιακόνου Στεφάνου, διηγείται το βίο και τα θαύματα των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου.
Ο Απόστολος Λουκάς είχε και ένα μεγάλο καλλιτεχνικό ταλέντο, υπήρξε θαυμάσιος ζωγράφος. Με την ευαισθησία του, το χάρισμά του αλλά και την πίστη του προς τον Χριστό αξιώθηκε να ζωγραφίσει τον ίδιο τον Ιησού Χριστό ως Ποιμένα που φέρει στους ώμους του το χαμένο πρόβατο. Οι χαρακτηριστικές του όμως εικόνες είναι εκείνες που απεικονίζουν την πάναγνη μορφή της Υπεραγίας Θεοτόκου.
Ο απέραντος θαυμασμός και σεβασμός του προς την μητέρα του Χριστού τον ώθησε να ζωγραφίσει τρεις εικόνες της Θεοτόκου. Ο Απόστολος Λουκάς είχε γνωρίσει την Παναγία και μόλις της έδειξε τις εικόνες, η ίδια τις ευλόγησε, λέγοντας
– Η χάρις του Ιησού Χριστού που γεννήθηκε από μένα, να είναι δι’ εμού πάντα μαζί με τις εικόνες αυτές.
Οι τρεις αυτές εικόνες διασώζονται μέχρι και σήμερα και κάνουν πλήθος θαυμάτων στους πιστούς. Η αγάπη και η αφοσίωσή του Ευαγγελιστή Λουκά προς το διδάσκαλό του Παύλου τον έκαναν να τον ζωγραφίσει σε εικόνα μαζί με τον άλλον πρωτοκορυφαίο των Αποστολών, τον Πέτρο. Το ζωγραφικό του όμως ταλέντο χρησιμοποίησε και όταν έγραφε το ιερό Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων.
Ο Απόστολος Λουκάς μετά το μαρτύριο του Παύλου συνέχισε ακλόνητος στην ιεραποστολική του δράση. Αφού πρώτα κήρυξε το λόγο του Θεού στην Ελλάδα πήγε και σε μακρινά μέρη όπως στη Δαλματία, στη Γαλλία, στην Ιταλία και στην Αφρική. Ως κέντρο του ο Λουκάς είχε τη Θήβα της Βοιωτίας, το χωριό στο οποίο αρχικά είχε εγκατασταθεί για να θεραπεύει τους ασθενείς. Μετά όμως από τη γνωριμία του με το Χριστό, πέρα από τα σώματα θεράπευε και τις ψυχές με τον γλυκό λόγο του Ευαγγελίου. Με ζήλο και με πίστη εργάστηκε, με πολλούς κόπους και μεγάλη υπομονή και ήρθε πολλές φορές σε σύγκρουση με τους άπιστους. Με την διδασκαλία του κατακεραύνωνε την ειδωλολατρία και τα λόγια του αποτελούσαν την αφορμή για να γκρεμιστούν οι ναοί των ειδώλων. Βέβαια το κήρυγμά του προκάλεσε πολλές αντιδράσεις από μεγάλη μερίδα απίστων αλλά και από τους Ρωμαίους κατακτητές. Ρωμαϊκοί και ειδωλολάτρες συνασπίστηκαν για να σταματήσουν τον Ευαγγελιστή. Ο Λουκάς όμως δεν δείλιαζε αλλά με τη βοήθεια του Θεού συνέχισε να κηρύττει και σύντομα οι άπιστοι κινούμενοι από τις προτροπές του διαβόλου αποφάσισαν να συλλάβουν τον Λουκά και να τον βασανίσουν. Ο Απόστολος όμως δεν λύγισε, υπέφερε πολλά βασανιστήρια αλλά συνέχισε να ομολογεί τον Κύριο και προέτρεπε τους ειδωλολάτρες να απαρνηθούν τους ψεύτικους θεούς τους. Στη συνέχεια οι ειδωλολάτρες επειδή δεν άντεχαν να βλέπουν τον Άγιο να ομολογεί το Χριστό, παρά τα βάσανα που του έκαναν, κρέμασαν τον Άγιο θέτοντας τέλος στην επίγεια ζωή του. Οι χριστιανοί της περιοχής της Θήβας με ευλάβεια πήραν το άγιο λείψανο του Λουκά και το έθαψαν με την πρέπουσα τιμή.
Η εκκλησία εορτάζει τη μνήμη του Ευαγγελιστή Λουκά στις 18 Οκτωβρίου.
Οι αγιογράφοι δίπλα στο Λουκά παριστάνουν το μοσχάρι σαν σύμβολο θυσίας. Με τον τρόπο αυτό εκφράζεται τόσο ο βίος του Λουκά που ήταν υπόδειγμα θυσίας όσο και το Ευαγγέλιό του που τονίζει με έμφαση τη θυσία του Χριστού.
