Την πρώτη περίοδο μετά την Άλωση, τα γράμματα και οι τέχνες οπισθοδρόμησαν. Επίσης, μειώθηκαν δραστικά αυτοί που αποκτούσαν σχολική μόρφωση και περιορίστηκαν ουσιαστικά σε όσους θα γίνονταν κληρικοί. Για τον λόγον αυτόν, τα ελληνικά γράμματα διδάσκονταν κυρίως στις εκκλησίες ή στα μοναστήρια, από δασκάλους ιερωμένους. Αυτές οι δύσκολες συνθήκες αποτυπώθηκαν στην εθνική συλλογική μνήμη, κατά τον 19ο αιώνα, με τη μορφή της δραματικής εικόνας του Νικολάου Γύζη «το Κρυφό Σχολειό» και το ομότιτλο ποίημα του Ιωάννη Πολέμη (1899). Αργότερα, από τον 17ο αιώνα και έπειτα, η ακμή του εμπορίου έδωσε ώθηση και στο ζήτημα της εκπαίδευσης. Έτσι αυξήθηκε ο αριθμός των σχολείων, ιδιαίτερα μάλιστα των κοσμικών σχολείων, τα οποία λειτουργούσαν πλέον στο πλαίσιο του κοινοτικού θεσμού, υπό την εποπτεία των προεστών κάθε τόπου.
Βλέπω το βίντεο και μαθαίνω γιατί αυτονόητα υπήρξε το κρυφό σχολειό!
Επειδή η απαγόρευση και καταδίωξη της εκπαίδευσης των Ελλήνων από τους Τούρκους
προβάλλει το κρυφό σχολειό ως διαδικασία διατήρησης της εθνικής συνείδησης
και του πόθου της ελευθερίας, υπό τη σκέπη της Ορθοδοξίας.
Η «Οκτώηχος» (ή Οκταήχι όπως το έλεγε
ο Γέρος του Μωριά) χρησιμοποιήθηκε ως Αναγνωστικό στα σχολεία την εποχή
της Τουρκοκρατίας.
Ακούω και το ποίημα του Ιωάννη Πολέμη
για το «Κρυφό Σχολειό» μελοποιημένο.