Ὁ ἀθηναῖος αὐτὸς φιλόσοφος καὶ μάρτυς εἶναι γνωστὸς ἀπὸ τὴν τεκμηριωμένη ἀπολογία του μὲ τὴν ὁποία ὑπερασπίστηκε τὰ δικαιώματα τῶν διωκόμενων χριστιανῶν. Ἀφοῦ σπούδασε φιλοσοφία στὴν Ἀθήνα, ἐμβάθυνε στὰ τῆς χριστιανικῆς πίστης, ἔχοντας κατὰ τὴν παράδοση δασκάλους του τοὺς ἁγίους Διονύσιο Ἀρεοπαγίτη καὶ Ἱερόθεο, ἐπίσκοπο Ἀθηνῶν. Ἀσκήτεψε σὲ σπήλαιο στὸν Λυκαβηττό.
Καθὼς ζοῦσε σὲ περίοδο ἀπηνοῦς διωγμοῦ τῶν Χριστιανῶν (τέλος τοῦ 1ου μὲ ἀρχὲς τοῦ 2ου αἰώνα) ἐκ μέρους τῶν Ῥωμαίων, συνέτεξε «Ἀπολογία», τὴν ὁποία κατὰ μὲν τὸν Εὐσέβιο, ἐκκλησιαστικὸ ἱστορικό, ἐπέδωσε στὸν αὐτοκράτορα Ἀδριανό, κατὰ δὲ νεότερους ἐρευνητὲς στὸν αὐτοκράτορα Ἀντωνίνο. Στὴν εἰσαγωγὴ τῆς ἀπολογίας γράφει: «Ἐγώ, βασιλεῦ, προνοίᾳ Θεοῦ ἦλθον εἰς τόνδε τὸν κόσμον· καὶ θεωρήσας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν, ἥλιον τε καὶ σελήνην καὶ τὰ λοιπά, ἐθαύμασα τὴν διακόσμησιν τούτων. Ἰδὼν δὲ τὸν κόσμον… συνῆκα τὸν κινοῦντα καὶ διακρατοῦντα εἶναι Θεόν… Πᾶν γὰρ τὸ κινοῦν ἰσχυρότερον τοῦ κινουμένου καὶ τὸ διακρατοῦν ἰσχυρότερον τοῦ διακρατουμένου ἐστίν» (ΒΕΠΕΣ 3, 133).
Προβάλλει τὴν ἀπόλυτη ἀλήθεια τοῦ Χριστιανισμοῦ περὶ Θεοῦ σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν γεμάτη ἀνθρώπινα πάθη θρησκεία τῶν Ἑλλήνων εἰδωλολατρῶν, τῶν Χαλδαίων καὶ τῶν Αἰγυπτίων. Στὸν δὲ Ἐπίλογο καλεῖ τοὺς πάντες νὰ πλησιάσουν τὸν μόνο ἀληθινὸ Θεό, «γιὰ νὰ προκαταλάβουν τὴ φοβερὴ κρίση, ἡ ὁποία διὰ τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ θὰ ἔλθει σὲ ὁλόκληρο τὸ ἀνθρώπινο γένος» (ΒΕΠΕΣ 3, 153).
Τὸ θάῤῥος του νὰ ὑπερασπιστεῖ τοὺς διωκόμενους Χριστιανοὺς καὶ ἡ μὲ ἀπτὰ παραδείγματα καὶ ἐπιχειρήματά του ἀπόδειξη τῆς ἀνωτερότητάς τους ἔναντι τῶν ἐθνικῶν προκάλεσαν τὴν ὀργὴ τοῦ αὐτοκράτορος καὶ τὴν σὲ βάρος του δίωξη. Τὸν μετέφεραν στὴ Ῥώμη ὅπου ἀπολογήθηκε καὶ στὴ συνέχεια ἐπέστρεψε στὴν Ἀθήνα, ὅπου ἐξακολούθησε νὰ κηρρύτει τὸ μήνυμα τοῦ Εὐαγγελίου. Γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν τὸν συνέλαβαν. Ἀφοῦ τὸν βάσανισαν, τὸν ἔσυραν στὴν Ἀγορὰ τῆς Ἀθήνας καὶ δέχθηκε τὸν διὰ τῆς ἀγχόνης μαρτυρικό θάνατο, στὶς 13 Σεπτεμβρίου τοῦ 133 (ή 134) μ.Χ.
Ἀπολυτίκιον.
Ἦχος πλ. α΄. Τὸν συνάναρχον Λόγον.
Τῷ Χριστῷ προσηνέχθης θυσία ἄμωμος,
καὶ ὁλοκάρπωμα θεῖον αἰωρηθεὶς ἀπηνῶς,
ἐν ἀγχόνῃ Ἀριστείδη γενναιότατε, γόνε κλεινὲ τῶν Ἀθηνῶν
καὶ φιλόσοφε σεπτέ· διὸ σὲ νῦν εὐφημοῦντες,
φωναῖς εὐήχοις βοῶμεν·
Χριστὸν δυσώπει ὑπὲρ πάντων ἡμῶν.
Βήμα 1ο: Ας δούμε βίντεο από τον Λυκαβηττό όπου βρίσκεται το σπήλαιο του Αγίου.
Βήμα 2ο: Ας δούμε τη θέση του Λυκαβηττού στον χάρτη.
