Η Ιερά Μονή Αγ. Νικολάου Φραγκαπηδήματος ιδρύθηκε τον 14ο αιώνα και βρίσκεται 280 μέτρα ψηλότερα από την θάλασσα, 12 χλμ βορείως του Πύργου, στα ομώνυμα υψώματα, πλησίον του Βουνάργου. Τώρα εύκολα ο προσκυνητής οδηγείται στη Μονή από παρακαμπτήριο, ασφαλτομένο δρόμο, που παρακάμπτει την Εθνική οδό Πύργου – Πατρών στη θέση Κερτιζέϊκα.
Κατά την παράδοση ένας φράγκος καταδιωκόμενος από τους Τούρκους πήδηξε με το άλογό του από τον βράχο στο κενό, επικαλεσθείς τον Άγιο Νικόλαο, χωρίς να πάθει τίποτα, δωρήσας εις αυτό πολλά κτήματα.
Η Μονή είναι Γυναικεία που την αποτελούν 16 Μοναχές, με Ηγουμένη την Μοναχή Μαγδαληνή Μπαχού. Οι αδελφές παλαιότερα, ασχολήθηκαν με εργόχειρα υφαντά, τα οποία βραβεύτηκαν στην Έκθεση Θεσσαλονίκης.
Ανακαινίσθηκε μετά τους σεισμούς του 1993 και έχει νέο, μεγαλοπρεπή και ευρύχωρο Βυζαντινού ρυθμού Ναό.
Από τα σπουδαιότερα Μοναστήρια της Ηλείας και της Ελλάδος είναι αυτό της Ιεράς Μονής Παναγιάς της Χρυσοπηγής Άνω Δίβρης. Το Μοναστήρι είναι χαμένο κυριολεκτικά μέσα στα έλατα, σε ύψος 1.150 μέτρων. Η Μονή κτίστηκε τον 17ο αιώνα (1667) από τον Όσιο Ιωακείμ το Νέο από το Σκιαδά Αχαϊας.
Το καθολικό της μονής είναι καλυμμένο με έξοχες αγιογραφίες. Κατά τη μεγάλη ανάπτυξή της η Μονή κατείχε χωράφια, δασώδεις εκτάσεις , αμπέλια, ελαιόδεντρα και μετόχια.
Στο βορειοδυτικό τμήμα του Μοναστηριού στα χρόνια της Τουρκοκρατίας λειτουργούσε το Κρυφό Σχολειό, ενώ στο μοναστήρι λόγω της δυσπρόσιτης θέσης του εύρισκαν καταφύγιο οι πολέμαρχοι του Μοριά.
Ο Ιερός Ναός είναι βασιλικού ρυθμού και ο θόλος του στηρίζεται σε αψίδες, θυμίζοντας ναΐσκους των πρώτων χριστιανικών χρόνων. Στη βιβλιοθήκη υπάρχουν πολλά βιβλία εκδόσεων του 17ου και 18ου αιώνα καθώς και μια συλλογή από χειρόγραφα και πατριαρχικά σιγγίλια.
Σε καταπράσινη πλαγιά, λίγα μόλις μέτρα νοτιότερα από τα τελευταία σπίτια της Δίβρης, βρίσκεται η Κάτω Μονή. Είναι αφιερωμένη στην Θεοτόκο και σήμερα είναι παροπλισμένη. Η Κάτω Μονή πανηγυρίζει την απόδοση της Κοιμήσεως στις 23 Αυγούστου. Ο Ναός διαθέτει αξιόλογο ξυλόγλυπτο τέμπλο με επιγραφή που το χρονολογεί στον 18ο αιώνα.
Το καθολικό είναι κατάγραφο με τοιχογραφίες του 1746. Ο διάκοσμος διατάσσεται στις εσωτερικές επιφάνειες κατά ζώνες: εικονίζονται άγιοι ολόσωμοι και σε στηθάρια, ο Ακάθιστος Ύμνος, ο Χριστολογικός κύκλος. Στο δυτικό τοίχο εκτείνεται η Δευτέρα Παρουσία. Στο κεντρικό τμήμα του θόλου παρίστανται προφήτες ολόσωμοι και σε στηθάρια, στο μέσον ο Παντοκράτορας με τον Ιωάννη τον Πρόδρομο και τάγματα αγγέλων και τους τέσσερις ευαγγελιστές. Στο ιερό απεικονίζονται ιεράρχες και διάκονοι. Στην αψίδα, η Πλατυτέρα, η Θεία Λειτουργία και η Κοινωνία των Αποστόλων.
Η Ιερά Μονή Χρυσοπηγής Άνω Δίβρης, μαζί με το μετόχι της, την Κάτω Μονή, βρίσκεται 60χλμ από την πόλη του Πύργου και άλλα τόσα από τα ιστορικά Μοναστήρια των Καλαβρύτων, αλλά ο επισκέπτης θα ανταμειφθεί περνώντας από την Αρχ. Ολυμπία, το πανέμορφο δάσος της Φολόης και την γραφική Λαμπεία.
Ελάτε να επισκεφτούμε ένα εντυπωσιακό προσκύνημα, την Παναγία της Σμέρνας που βρίσκεται χτισμένη μέσα στο βράχο σε μία τεράστια σπηλιά με την απίθανη θέα σε όλο τον Ηλειακό κάμπο.
Το ορεινό χωριό Σμέρνα του νομού Ηλείας, στην Πελοπόννησο, βρίσκεται στην κορυφογραμμή του βουνού Λαπίθα, σε υψόμετρο 650 μέτρων, με απέραντη θέα προς το Ιόνιο.
Το χωριό πυρπολήθηκε από τον Ιμπραήμ στις 7 Σεπτεμβρίου του 1825 και στα δυτικά του, ο ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Παναγιά η Σμερνιώτισσα που πηγαίνουμε αποτελεί ένα από τα πιο εντυπωσιακά αξιοθέατα της περιοχής που δυστυχώς δεν τη γνωρίζουν πολλοί.
Λέγεται πως η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε στο σπήλαιο από κάποιον βοσκό, την περίοδο της Τουρκοκρατίας, κι έτσι το σπήλαιο μετατράπηκε στη συνέχεια σε ναό.
Δύο είναι οι πιθανές εκδοχές για το πώς πήρε την ονομασία του το χωριό: Από το ψάρι Σμέρνα που βρέθηκε πριν χιλιάδες χρόνια στον σημερινό κάμπο, που τότε ήταν λίμνη ή από έναν τσοπάνο που είχε έρθει από την Σμύρνη και λεγόταν Σμύρνης κι εγκαταστάθηκε εκεί στην εποχή της τουρκοκρατίας.
Η εκκλησία που πηγαίνουμε είναι σφηνωμένη μέσα στα βράχια σε ύψος 650 μ. Εκεί που λένε πολλοί, πως βρίσκεται το “μπαλκόνι του Θεού”. Και πραγματικά η θέα από εκεί κόβει την ανάσα, καθώς κάποιος μπορεί να αντικρύσει την κεντρική και βόρεια Ηλεία με ένα τμήμα και της νότιας. Ποιο πάνω στην κορυφή του βράχου που βρίσκεται και το πυροφυλάκειο της Πυροσβεστικής η θέα γίνεται ακόμα ποιο εντυπωσική.
Σε μια περιοχή καταπράσινη, παρά τις φονικές πυρκαγιές του 2007, η προσέγγιση προς την εκκλησία είναι πλέον εύκολη αφού υπάρχει δρόμος χάρις σε ένα τοπικό δωρητή. Έπειτα υπάρχουν αρκετά στενά σκαλοπάτια που οδηγούν στο ναό. Φτάνοντας εκεί, η μυσταγωγεία που κρύβεται πίσω από τους τοίχους, θα μας “αποζημιώσει. Ένας ναός μέσα στον επιβλητικό βράχο και γύρω δεκάδες εικόνες της Παναγίας που έχουν φέρει εκεί ως τάμα οι πιστοί.
Η Μονή Ασκητή βρίσκεται μέσα σε παρακλάδι του φαραγγιού Γουμέρου – Φολόης στην Ηλεία. Θεωρείται απο το 2001 Μνημείο Φυσικής ομορφιάς απο την UNESCO, αλλά έχει εγκαταληφθεί πλήρως αν και κάθε 30 και 31 Αυγούστου γιορτάζει. Η μονή είναι προσπελάσιμη απο χωματόδρομους απο τα χωριά Ωλένη ή Γούμερο. Η παρούσα διαδρομή είναι απο την Ωλένη. Ο χωματόδρομος μήκους περίπου 6 χλμ. είναι σχετικά βατός απο αυτοκίνητο. Εγώ μπόρεσα να πάω μέχρι περίπου 1km πριν την μονή λόγω μιας νερολακούβας. Πάνω στον χωματόδρομο υπάρχει πινακίδα που μας στέλνει στην μονή – φαράγγι. Κατηφορίζουμε προς την μονή ακολουθώντας τα καλώδια ρεύματος. Η μονή βρίσκεται μέσα σε σπήλαιο και αποτελείται απο δύο χώρους, ο πρώτος στεγασμένος και ο δεύτερος έχει ανοιχτή οροφή. Είναι όμως πλημμυρισμένος και παραμελημένος. Το παρακλάδι του φαραγγιού στο οποίο βρίσκεται η μονή επικοινωνεί με το κεντρικό φαράγγι Γούμερου, αλλά το σημείο είναι γεμάτο βάτα και πρακτικά άβατο, έτσι δεν μπήκα στο κεντρικό φαράγγι.
