Ο νομός Βοιωτίας είναι ένας από τους πενήντα ένα νομούς της Ελλάδας και ανήκει διοικητικά στην περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας.
Ο νομός συνορεύει βόρεια με το Νομό Φθιώτιδας, δυτικά με το Νομό Φωκίδας, νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο και συνορεύει με το Νομό Αττικής και ανατολικά βρέχεται από τον Ευβοϊκό κόλπο και συνορεύει με το Νομό Εύβοιας.
Η Βοιωτία είναι περιοχή πεδινή και πολύ εύφορη. Η ορεινή έκταση είναι πολύ μικρή. Αναλυτικά η κατανομή του εδάφους σε κατηγορίες έχει ως εξής: 40% πεδινό, 38% ημιορεινό και 22% ορεινό.
Το όνομα Βοιωτία προέρχεται από το επίθετο βοιωτός και αυτό από το αρχαίο βοώτης, που σημαίνει βοηλάτης, ζευγίτης, γεωργός.
Διαιρείται σε δύο επαρχίες, Λιβαδειάς με πρωτεύουσα τη Λιβαδειά και Θηβών, με πρωτεύουσα τη Θήβα. Σημαντικά κέντρα εκτός από τη Λιβαδειά είναι η Θήβα, ο Ορχομενός, τα Βάγια, το Σχηματάρι, η Αλίαρτος, η Αράχοβα, η Αντίκυρα, ο Άγιος Γεώργιος και ο Άγιος Θωμάς.
Τα βουνά της Φθιώτιδος είναι: ο Ελικώνας (με ψηλότερη κορυφή την Παλιοβούνα, 1.748 μ.), ο Κιθαιρώνας (1.409 μ.), ο Παρνασσός (2.457 μ.), το Νεραϊδολάκκωμα (1.678 μ.), το Μεσσάπιο (1.021 μ.), το Πτώο και το Χλωμό (1.081 μ.).
Ο Ελικώνας είναι βουνό της Βοιωτίας με υψόμετρο 1.748 μέτρα. Απλώνεται κατά μήκος των δυτικών ακτών της Βοιωτίας. Περικλείεται στα βόρεια από την Κίρφη (απόληξη του Παρνασσού), στα νότια από τον Κιθαιρώνα, ενώ στα ανατολικά καταλήγει στην πεδιάδα της Κωπαΐδας.
Ο Κιθαιρώνας είναι πευκόφυτος ορεινός όγκος μεταξύ του όρους Πατέρα, των Γερανείων ορέων, και της Πάρνηθας. Τοποθετείται στα σύνορα Αττικοβοιωτίας, μεταξύ των ορεινών κοινοτήτων των δύο νομών. Η υψηλότερη κορυφή του Κιθαιρώνα λέγεται Προφήτης Ηλίας ή Ελατιάς και έχει υψόμετρο 1.409 μέτρα. Η βλάστηση του Κιθαιρώνα είναι παρόμοια με τη βλάστηση της γειτονικής του Πάρνηθας. Διαθέτει αρκετά πευκοδάση σε χαμηλότερα υψόμετρα και ένα ελατοδάσος, γύρω από την κορυφή του. Σύμφωνα με τη μυθολογία η ονομασία του οφείλεται στον Κιθαιρώνα, μυθικό βασιλιά των Πλαταιών.
Το Μεσσάπιο, γνωστό και ως (ο) Κτυπάς, είναι βουνό της Στερεάς Ελλάδας με υψόμετρο 1.021 μέτρα. Βρίσκεται στον νομό Βοιωτίας στα όρια του με τον νομό Ευβοίας, πάνω από τον πορθμό του Ευρίπου και την πόλη της Χαλκίδας. Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από τη Χαλκίδα και από τη Θήβα, και ουσιαστικά χωρίζει την περιοχή της Θήβας από την περιοχή της Χαλκίδας. αναφέρεται από τον περιηγητή Παυσανία στα Βοιωτικά, καθώς και από τον Στράβωνα στα Γεωγραφικά.
Ποτάμια του Νομού Βοιωτίας είναι ο Ασωπός, στα δυτικά του νομού, που πηγάζει από τον Κιθαιρώνα και χύνεται στον Ευβοϊκό κόλπο, ο Βοιωτικός Κηφισός που χύνεται στην Υλίκη λίμνη, και ο Λιβαδόστρας που χύνεται στον Κορινθιακό κόλπο. Μικρότεροι ποταμοί είναι οι παραπόταμοι του Κηφισού, Μόρνος και Μέλας.
Ο Ασωπός είναι ποταμός που διατρέχει τα σύνορα των Νομών Βοιωτίας και Αττικής. Οι κύριες πηγές του ποταμού βρίσκονται στον Κιθαιρώνα ενώ στην πορεία του συμβάλλουν και άλλα ρεύματα που προέρχονται από τους ορεινούς όγκους μεταξύ Πάρνηθας και Δερβενοχωρίων. Έχει συνολικό μήκος 57 χιλιόμετρα και διέρχεται από το Συκάμινο, τον Ωρωπό, το Σχηματάρι τον Άγιο Θωμά και τα Οινόφυτα, ώσπου χύνεται στον Νότιο Ευβοϊκό Κόλπο.
Ο Βοιωτικός Κηφισός (παλαιότερα και Μαυρονέρι) είναι ποταμός της Στερεάς Ελλάδας με συνολικό μήκος 60 χλμ. Διαρρέει τμήμα των νομών Φωκίδας, Βοιωτίας και Φθιώτιδας και αρδεύει μεγάλες πεδινές εκτάσεις αυτών των νομών.
Οι κύριες πηγές του Κηφισού βρίσκονται στους βόρειους πρόποδες του Παρνασσού ανάμεσα στα χωριά Πολύδροσος και Λιλαία. Στη συνέχεια ο ποταμός διαρρέει μία εύφορη κοιλάδα ανάμεσα στα όρη Καλλίδρομο και Παρνασσό. Στην περιοχή της Κωπαΐδας διακλαδίζεται σε κανάλια για την άρδευση του κάμπου. Το κύριο τμήμα του διαρρέει τη δυτική πλευρά της Κωπαΐδας και καταλήγει στην λίμνη Υλίκη. Οι εκβολές του Κηφισού στην λίμνη Υλίκη προέκυψαν μετά τα αποστραγγιστικά έργα που πραγματοποιήθηκαν κατά τον 19ο αιώνα στην λίμνη Κωπαΐδα. Μέχρι τότε ο Κηφισός χυνόταν στην Κωπαΐδα η οποία κατά την αρχαιότητα αναφερόταν και ως Κηφισσίς Λίμνη.
Οι μεγαλύτερες πεδιάδες είναι της Θήβας, της Χαιρώνειας και της Κωπαΐδας (που σχηματίστηκε ύστερα από την αποξήρανση της ομώνυμης λίμνης). Οι πεδιάδες αυτές βρέχονται από μικρούς ποταμούς και χείμαρρους.
Ο νομός έχει δυο λίμνες, την Υλίκη και την Παραλίμνη, που τροφοδοτούν με τα νερά τους τη λίμνη του Μαραθώνα.
Η Υλίκη είναι φυσική λίμνη στη Βοιωτία, βόρεια της Θήβας, με όχθες απόκρημνες, στους πρόποδες των δυτικών προεκτάσεων του Πτώου Όρους και των ανατολικών του Μεσσαπίου. Ονομάζεται και Λικέρι, και έχει έκταση κατά μέσο όρο 19,1 τετρ. χιλιόμετρα. Υπάρχει και ομώνυμος οικισμός, η Υλίκη. Στην αρχαιότητα η Υλίκη λεγόταν Υλική (τονιζόταν στη λήγουσα) και πήρε το όνομά της από την πόλη Ύλη, που ήταν κτισμένη στις όχθες της, όπως και η πόλη Ακραιφία. Τα νερά της χύνονταν στη γειτονική λίμνη Τρεφία ή Ουγγρία, την Παραλίμνη των νεότερων χρόνων.
Πάμε να εντοπίσουμε αυτά που διαβάσαμε από
πάνω στον παρακάτω χάρτη!
