Ἀνακαλύπτω τήν Ἐτυμολογία

Τι είναι η Ετυμολογία;

Ετυμολογία είναι η επιστήμη που ασχολείται με την προέλευση και την αρχική σημασία των λέξεων.

Ας δούμε ορισμένα παραδείγματα, για να γνωρίσουμε καλύτερα την ετυμολογία.

Μέσα στο απολυτίκιο συναντήσαμε τις λέξεις: λόγος και φωτίζειν.

Από πού προέρχονται όμως αυτές οι λέξεις;

Μήπως υπάρχουν και άλλες λέξεις που παράγονται και προέρχονται από αυτές;

Μέσα στο απολυτίκιο συναντάμε τον τύπο τῇ ἀθλήσει.

Ο τύπος τῇ ἀθλήσει είναι η δοτική του ουσιαστικού: ἡ ἂθλησις.

Το ουσιαστικό ἂθλησις προέρχεται από το ρήμα ἂθλῶ που σημαίνει αγωνίζομαι.

Το ρήμα αθλῶ με την σειρά του προέρχεται από το ουσιαστικό ἆθλος=αγώνας, η άμιλλα.

Ο ἆθλος παράγεται από το ουδέτερο ουσιαστικό τό ἆθλον=το βραβείο.

Θέλετε να βρούμε άλλες λέξεις που να παράγονται από το ουσιαστικό τό ἆθλον;

Λέξη	Ετυμολογία	Σημασία
ἆθλο	ἆθλον	Το βραβείο για τον νικητή σε αθλητικό αγώνα
ἆθλος	ἆθλον	1) (αρχαία) ο αγώνας για έπαθλο 2) (νέα) το κατόρθωμα
ἀθλοῦμαι	ἀθλῶ<ἆθλος<ἆθλον	Αγωνίζομαι, ασχολούμαι με τον αθλητισμό
ἂθληση	ἂθλησις<ἀθλῶ<ἆθλος<ἆθλον	1) αγώνας, άμιλλα 2) επίδοση στον αθλητισμό
ἂθλητής	ἀθλῶ<ἆθλος<ἆθλον	1) αυτός που αγωνίζεται (για το έπαθλο) 2)αυτός που συμμετέχει σε αθλητικούς αγώνες
ἀθλητικός	ἀθλητής<ἀθλῶ<ἆθλος<ἆθλον	ο σχετικός με τους αθλητές και τον αθλητισμό
ἂθλητισμός	ἀθλητής<ἀθλῶ<ἆθλος<ἆθλον	η ενασχόληση και η επίδοση στα αθλητικά αγωνίσματα
ἀθλοθέτης	ἆθλον +τίθημι (=θέτω, βάζω)	αυτός που ορίζει και προσφέρει το έπαθλο στους αθλητικούς αγώνες
φίλαθλος	φίλος +ἆθλος < ἆθλον	αυτός που αγαπά τον αθλητισμό
ἀθλοφόρος	ἆθλον +φόρος< φέρω	αυτός που παίρνει το βραβείο, ο νικητής
ἒπαθλο	ἐπί +ἆθλος< ἆθλον	το βραβείο της νίκης
το πένταθλον	πέντε +ἆθλον	σύνθετο αγώνισμα της κλασσικής αρχαιότητας που περιλάμβανε άλμα, δρόμο ταχύτητας, ακοντισμό, δισκοβολία και πάλη
το δέκαθλον	δέκα +ἆθλον	σύνθετο αγώνισμα που περιλάμβανε δέκα διαφορετικά αθλήματα δρόμου, αλμάτων και ρίψεων
ἀθλοπαιδιά	ἆθλον +παιδιά(=παιχνίδι) < παίζω	Άθλημα ή παιχνίδι που έχει ως στόχο της άσκηση και την ψυχαγωγία
ἀθλητίατρος	ἀθλητής + ἰατρός< ἰάομαι=γιατρεύω	γιατρός ειδικευμένος στην αθλητιατρική, δηλαδή σε θέματα που έχουν σχέση με την υγεία των αθλητών
ἀθλητικογράφος	ἀθλητικά + γράφω	ο δημοσιογράφος που καλύπτει τα αθλητικά γεγονότα στα ΜΜΕ
συναθλητής	σύν +ἀθλητής	αθλητής της ίδιας ομάδας
πρωταθλητής	πρῶτος +ἀθλητής	ο πρώτος στη επίδοση αθλητής, ο αθλητής ή η αθλητική ομάδα που έχει κερδίσει την πρώτη θέση σε αθλητική διοργάνωση
πρωταθλητισμός	πρῶτος +ἀθλητισμός	η ενασχόληση με τον αθλητισμό, που στοχεύει δυστυχώς, όχι στην προσωπική ευχαρίστηση και στην άθληση, αλλά στην κατάκτηση πρωταθλημάτων
πρωτάθλημα	πρῶτος +ἂθλημα	αγώνας για την ανάδειξη του πρώτου αθλητή ή της πρώτης ομάδας μιας χώρας ή του κόσμου σε ορισμένο αγώνισμα
ἀντιαθλητικός	ἀντί +ἀθλητικός	αυτός που είναι αντίθετος με το πνεύμα του αθλητισμού
ἂθλιος	ἆθλον	1)αυτός που κερδίζει το έπαθλο σε αγώνα ή αγωνίζεται για αυτό 2) ο ταλαίπωρος , ο δυστυχής 3) ο ελεεινός

Παρατήρησες κάτι;

Δεν ασχοληθήκαμε μόνο με την Ετυμολογία,
αλλά και με την Παραγωγή και την Σύνθεση λέξεων.

Τι είναι Παραγωγή και πώς δημιουργούμε παράγωγες λέξεις;

Παραγωγή είναι η δημιουργία λέξεων με την προσθήκη καταλήξεων στο τέλος της πρωτότυπης λέξης.

πχ φῶς (αρχική, πρωτότυπη λέξη) + -ισμένος (κατάληξη) -> φωτισμένος (παράγωγη λέξη)

Τι είναι Σύνθεση και πώς δημιουργούμε σύνθετες λέξεις;

Σύνθεση είναι η δημιουργία μια λέξης με την ένωση δύο λέξεων ή με προσθήκη μιας πρόθεσης πριν από την λέξη.

πχ. α) λαμπρός (1η λέξη) +φέρω (2η λέξη) -> λαμπροφόρος (σύνθετη λέξη)
β) μετά (πρόθεση) +φέρω (λέξη) -> μεταφέρω (σύνθετη λέξη)