1. Ἐμμέλειαν ἔνδοξον πιστοί, χαίροντες τιμήσωμεν, ὅ,τι Βασίλειον ἔτεκε, καὶ Νόνναν ἔνθεον, τὴν τῶ Γρηγορίῳ, τεκούσῃ ὑμνήσωμεν, Ἀνθούσαν δ’ Ἰωάννην Χρυσόστομον, ἀναβλαστήσασαν, ἐν ᾠδαῖς ἀνευφημήσωμεν, τὰς ἁγίας καὶ σεμνὰς μητέρας ἅπαντες.
2. Ημείς σταυροπάτην και καλαφάτην Βασιλέα ού θέλομεν, αλλά την αρχέγονον και ημετέραν μητέρα Ζωή.
To σύνθημα του λαού της Πόλης όταν αντιστάθηκε στον Μιχαήλ Ε’, που ήταν υιός
ενός καλαφάτη, και αποπειράθηκε να εκθρονίσει την αυτοκράτειρα Ζωή.
3. Η επανάληψις είναι μήτηρ της μαθήσεως.
Ανώνυμος
4. Αργία μήτηρ πάσης κακίας.
Σόλων, 630-560 π.χ., Αρχαίος Αθηναίος νομοθέτης & φιλόσοφος
5. Δειλού μήτηρ ου κλαίει, αλλ’ ουδέ χαίρει.
6. Άλλοτε μηρτυιή πέλει ημέρη, άλλοτε μήτηρ.
Αίσωπος, 620-560 π.Χ., Αρχαίος μυθοποιός, δούλος εκ Φρυγίας
7. Η μέρα είναι άλλοτε μητρυιά και άλλοτε μητέρα.
Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής (Έργα και Ημέραι -825)
8. Μήτηρ απάντων γαία και κοινή τροφός.
Μένανδρος, 4ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής
9. Η φιλοχρημοσύνη μήτηρ κακότητος απάσης.
Φωκυλίδης, ~5ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής από τη Μίλητο
10. ΓΕΩΡΓΙΩ ΟΥΑΣΙΚΤΩΝΙ ΗΡΩΙ ΣΤΡΑΤΗΓΩ, ΑΚΡΩ, ΠΟΛΙΤΗ, ΙΔΡΥΤΗ ΝΕΑΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ ΕΥΝΟΜΟΥ Η ΣΟΛΩΝΟΣ ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ ΠΕΡΙΚΛΕΟΥΣ ΠΑΤΡΙΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ ΜΗΤΗΡ ΤΟΝ ΑΡΧΑΙΟΝ ΤΟΥΤΟΝ ΛΙΘΟΝ ΤΙΜΗΣ ΚΑΙ ΘΑΥΜΑΣΜΟΥ ΤΕΚΜΗΡΙΟΝ
Επιγραφή σε κομμάτι μαρμάρου από τον Παρθενώνα
στο μνημείο του Washington στην Ουάσιγκτον
(δώρο της Ελληνικής κυβέρνησης από το 1854)
11. Τι εστί Γη; Ουρανού βάσις, απύθμενον θεώρημα, αεροφυές ρίζωμα, γυμνάσιον ζωής, σελήνης παννύχισμα, ασύνοπτον θεώρημα, όμβρων τιθήνη, καρπών μήτηρ, άδου καλυπτήρ, αιώνιον φύλαγμα, πολυδιοίκητον χώρημα, γέννα και αποδοχή πάντων.
Ησίοδος, 7ος αιών π.Χ., Αρχαίος Έλληνας ποιητής
12. Αεί δε μήτηρ φιλότεκνος μάλλον πατρός· η μεν γαρ αυτής οίδεν όνθ᾿, ο δʼ οίεται.
Πάντα η μητέρα αγαπάει τα παιδιά περισσότερο από ό,τι ο πατέρας.
Διότι αυτή ξέρει, ενώ ο άντρας νομίζει [τίνος είναι τα παιδιά].
Ευριπίδης, 480-406 π.Χ., Αρχαίος τραγικός αποσπάσματα)
«Ω ΠΑΝΥΜΝΗΤΕ ΜΗΤΕΡ η τεκούσα των πάντων Αγίων Αγιώτατον Λόγον»
Άξιον εστίν ως αληθώς μακαρίζειν Σε την Θεοτόκον, την αειμακάριστον
και παναμώμητον και ΜΗΤΕΡΑ ΤΟΥ ΘΕΟΥ…
…η του ελεήμονος Θεού ΦΙΛΕΥΣΠΛΑΓΧΝΟΣ ΜΗΤΗΡ…
Την πάσαν ελπίδα μου εις Σε ανατίθημι, ΜΗΤΕΡ του Θεού…
Και ελθόντες εις την οικίαν είδον το παιδίον μετά της Μαρίας της ΜΗΤΡΟΣ Αυτού και προσεκύνησαν αυτώ και ανοίξαντες τους θησαυρούς αυτών… (Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο)
| ΕΝΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ | ΠΛΗΘΥΝΤΙΚΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ | |
| ΟΝΟΜΑΣΤΙΚΗ | ἡ μήτηρ | αἱ μητέρες |
| ΓΕΝΙΚΗ | τῆς μητρός | τῶν μητέρων |
| ΔΟΤΙΚΗ | τῇ μητρί | ταῖς μητράσι(ν) |
| ΑΙΤΙΑΤΙΚΗ | τήν μητέρα | τὰς μητέρας |
| ΚΛΗΤΙΚΗ | ὦ μῆτερ | ὦ μητέρες |
Μητρικός
Μήτρα
Μητρώο
Μητρυιά
Μητρότητα
Δήμητρα (Δα αντί Γη + μήτηρ)
μητριαρχία
μητρόθεν
μητροκτόνος
μητρόπολη
Μητροκτόνος